شهادت,گریز از آلودگی جامعه یا پرخاشگری ناشی از عقب ماندن از مدرنیته؟
[more]
زیرساخت های فکری هر جامعه ای منبعث از فرهنگ حاکم بر آن جامعه است و مقوله ی فرهنگ رابطه ی مستقیمی با زیرساخت های جامعه دارد.
بنابراین, برای تغییر در حاکمیت هر جامعه ای ابتدا باید از تغییر فرهنگ حاکم بر آن جامعه شروع کرد.
اکنون در این برهه از زمان, دشمنان اسلام و انقلاب از تمامی توطئه های استکباری خویش ناامید شده اند,تنها راه مقابله با این انقلاب شکوهمند اسلامی را مبارزه با فرهنگ و اعتقادات مردم تصور کرده و بیشترین توجه و حمله را به نسل جوان,این آینده سازان جامعه اسلامی معطوف داشته است.دشمنان دین و قرآن و کشورهای سلطه گر برای تغییر در نوع حاکمیت جامعه تهاجم به نظامهای فرهنگی را سرلوحه ی سیاست های توسعه طلبانه خود قرار داده اند.
یکی از این باورها و ارزش ها,فرهنگ ایثار وشهادت است.همان فرهنگی که بسیاری از نظریه پردازان غربی سعی در تبیین آن دارند.اما به سبک و سیاق خودشان.متناسب با فرهنگ خودشان.بنا بر منطق و محاسبه گری های عقلانی خودشان..
در مقاله حاضرسعی بر این است که به جای بازگشت به گذشته ی دور و دراز و یاد کرد از ایثارگران و سازندگان تاریخ و فرهنگ مان,به 33 سال پیش, نزدیک ترین صفحه های تاریخ به زمان حال رفته و آن را ورق زده و به کشف و بررسی آن بخش از تاریخ مان بپردازیم که توسط نظریه پردازان غربی به درستی درک نشده و تا زمانی هم که بخواهند آن را با معیارهای متناسب با فرهنگ خویش تبیین کنند قابل درک نخواهد بود.به آن بخش از تاریخ که حتی نظریه پردازانی مانند "اریک بوتل" که نظریه خود را درباره ی مفهوم و فرهنگ شهادت با بررسی وصیت نامه های شهدای ایران در طول 8 سال دفاع مقدس مطرح کرده نیز به راستی خط و راه و هدف این بزرگ مردان تاریخ را نتوانسته تبیین کند.به زمانی که جوانانی از جنس ما,با آرزوهای مشابه ما,با زندگی شبیه به ما, و حتی شاید عین ما, معنای کلام "کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا" را دریافته و برای پاسداری از موازین حق و ارزشها و فرهنگ خود با گذشتن از دریاهای خون و قیام, حماسه ای آفریدند که از آن به عنوان فرهنگ حماسی دفاع مقدس یاد میشود.به سراغ شهیدانی میرویم که به تبعیت از مولایشان اباعبدلله الحسین (علیه السلام) آزادگی پیشه کردند و به ما درس آزادگی و ایثار و غیرت و شهامت آموختند.آری شهیدان روایت خونین عاشورایی حسینی را بر بلندای شهادت برافراشتند و اینک انسانیت شرمنده ی رشادت های خونین آنان است.آری آنان سر به سودای شهادت سپردند تا به نسل های بعد درس چگونه زیستن را بیاموزند.
کلمات پندآموز آنان در وصیت نامه هاشان ,یک دنیا آرمان های شکوهمند عرفانی را با خود حمل می کنند و با یک نگاه به باورهای پاک آن راهیان نور میتوان بهترین دستورالعمل ها را برای دستیابی به حیات معقول و مطلوب و حفظ ارزش ها برداشت.و ما قصد داریم با تحلیل محتوای وصیت نامه ی چند تن از شهدای گرانقدرمان هم برنامه ای برای زندگی مان پیدا کنیم هم تا حد امکان ثابت کنیم که نظریات غربی ها درباره ی شهادت و فرهنگ شهادت حتی اگر منطقی هم به ظاهر پشت بعضی از آنهاست درباره ی شهیدان ما صدق نمیکند.
نظریات
در این مقاله به دو نظریه درباب مفهوم و فرهنگ شهادت اشاره خواهیم کرد و سعی میکنیم تا آنجا که ممکن است وصایای شهدا را با آنها انطباق داده در غیر این صورت آنها را رد کنیم.
1.نظریه ی "اغراق در مفهوم گناه-استقبال از شهادت" اریک بوتل
متلاشی شدن پیوند اجتماعی بر اثر ظهور ناگهانی تجدد در جامعه ی ایران ضمن رجحان بخشیدن به فرد مصرف گرا,تعارض فرد با جامعه را موجب میشود و در نهایت اضمحلال مجموعه های اجتماعی جامعه ی سنتی ایران را در پی دارد.
طبق این نظریه ساختارشکنی هنجارهای قدیمی عواقب سنگینی دارد.از یک سو فرد را تحت فشار جامعه ای قرار میدهد که در آن امیال و آلودگی و ناپاکی فراوان است و از سوی دیگر حس گناهکاری و شرک و مجرم بودن را در فرد بیدار میکند.آنچه بر اثر اضمحلال فراخود اجتماعی طی این فرآیند پدید می آید اغراق در مفهوم گناه است.پیامد چنین حسی استقبال از شهادت و گریز از دنیایی است که ضد ارزشی و سرشار از گناه و آلودگی است.(بوتل1371)
2.نظریه ی "بنیادگرایی اسلامی نتیجه ی نوسازی شکست خورده" مانوئل کاستلز
مطاابق این نظریه شکست رویای مدرنیته در عمل به سرخوردگی و تحقیر ناشی از عقب ماندگی در ملل مسلمان آنان را نسبت به نوسازی بدبین نمود.این بدبینی به تنفر از نوسازی و رجعت به اصول بنیادین سابق منتهی شد.
کاستلز می گوید:فوران نهضتهای اسلامی به تمامی عوامل زیر مربوط بوده است:نابودی جوامع سنتی(که شامل قطع ریشه های قدرت سنتی روحانیون است.).ناکامی دولت ملی برخاسته از دولت های ملی گرادر به انجام رساندن نوسازی و ناکامی در توسعه ی اقتصادی و توزیع منافع رشد اقتصادی بین تمامی جمعیت.بنا براین هویت اسلامی به دست بنیادگراها و در مقابله با سرمایه داری و سوسیالیسم و ملی گرایی(خواه ملی گرایی عربی یا غیر عربی)برخاسته می شود.چرا که از نظر بنیادگراها همه ی آنها ایدئولوژی های شکست خورده ما بعد استعماری هستند.
بنابراین به نظر کاستلز شهادت یا قربانی کردن خود تلاشی است که در ظاهر جزء مفاهیم سنتی ولی در اصل به دلیل مقاومت دربرابر مدرنیته ی موفق غرب در تجربه مدرنیته ناموفق کشورهای اسلامی است.ناکامی جوامع اسلامی در نوسازی و احساس تحقیر شدگی,حس پرخاشگری را در مسلمانان برانگیخته که تجلی خارجی آن جهاد مقدس و یا به عبارتی دیگر شهادت طلبی است.(کاستلز1385)
تحلیل محتوای وصیت نامه ها:
◄وصیت نامه ی شهید هادی رجبی پور
خدایا در صف شهیدان ما غائبیم ، توفیقی عطا کن که در صف پیام رسانان غائب نشویم...
خدایا خون آن شهیدان را در تن ما جاری ساز تا به ماندن خو نکنیم و دست آن شهیدان را بر پیکر ما آویز تا مشت خونین شان را برافراشته داریم.
خدایا چشمی عطا کن که برای تو بگرید ، دستی عطا کن که دامان جز تو نگیرد ، پایی عطا کن که جز در راه تو نرود، رجائی عطا کن...
خدایا عزمی ده که حج کنیم از خود جدا نشویم و به سوی تو هجرت کنیم. هاجر شویم و اسماعیل نفس را به ابراهیم عقل سپریم تا از گمراهی برهانیم و طواف بر گرد معبد ایمان نگردیم ...
تحلیل محتوا:تاکید بر:1.طلب شهادت 2. همه چیز برای خداست و همه ی کارها باید برای خدا باشد. 3. دوری از عافیت طلبی و رفاه جویی و اسیر دنیا نبودن
◄وصیت نامه ی شهید فرهاد بائوج لاهوتی
آنان که با هزاران دلیل زندگی می کنند نمی توانند به یک دلیل بمیرند و آنان که به یک دلیل زندگی می کنند به همان دلیل نیز می میرند. هر نفسی مزه مرگ خواهد چشید بای عده ای مرگ گلوبند زیبایی است بر گلوی دختران و برای عده ای مرگ خاری است در گلو، که هرگز پائین نمی رود. عجیب است حال انسان هایی که می دانند می میرندو می دانند در پای میز محاکمه به بند کشیده خواهند شد. اما باز نشسته اند و دست بر روی دست گذاشته و می خورند و آسوده و بی خیال می خوابند. خدایا، بارالها، معبودا، ایزدا، ای یار صالحان، ای دشمن کافران، که جز تو امیدم نیست... بارالها، مرگ مرا زندگی برای دیگران ساز برای ملتم، دینم و امتم برای آن سیاه در بند. برای آن بی چیز. برای فقیر غمین. برای آنانکه جز اشک سلاحی و جز ذکر تو دوایی ندارد. برادرم می خواهم با زبان عاجزم و قلم ناتوانم برایت سفارشی کنم وصیتی نمایم پیامی دهم. برادرم امام را تنها مگذار که فردا باید به غم این اشتباه افسوس ها خوری. فقط این را بدان که اگر او نبود ما هنوز می بایست سر صف ها بر کول هم می پریدیم و در سالن های قمار به دعوا بپردازیم و حسن حقارت و کوچکی ما را عذاب دهد. بخدا من او را افتخار دینم و ملتم می دانم. ذره ذره وجودم در تمامی لحظات، در خوابم، در زندگیم، در شلکیم، در نمازم، به هنگام نیازم، به هر حال و به هرجا در هر کجا با هر زبان او را دعا می کنم تو نیز او را دعا کن. اگر او نبود هنوز ما می بایست ذلت ظلم را بخاطر مصلحتی پوچ بپذیریم، اگر او نبود ما از مسلمان بودن خویش هیچ نداشتیم، جز نمازی که نماز نبود و روزه ای که جز گرسنگی فایده ای در بر نداشت. نمی دانم تو او را چه می خوانی من او را مسلمانی مجاهد، مجاهدی مؤمن، مؤمنی عابد، عابدی سرکش، سرکشی متواضح، متواضحی پیروز، پیروزی ساکت، ساکتی خروشان، خروشانی آرام، می دانم و او را دعا می کنم و تو نیز او را دعا کن...
تحلیل محتوا:تاکید بر: 1.عشق به رهبری و انقلاب و نظام 2. دوری از عافیت طلبی و رفاه جویی و اسیر دنیا نبودن 3. حلالیت طلبی 4. تلاش برای حل مشکلات مردم
◄وصیت نامه ی شهید محمد روستایی
اینک که قلم در دستم روی کاغذ می لغزد به یاد دارم بارها قلم را به دست گرفتم و بر روی کاغذ لغزاندم و وصیت نامه ام را نوشتم با این امید که دیگر زنده باز نگردم ولی چه کنم سعادتش نصیبم نگشت. هم اکنون امیدوارم که خداوند این بار توفیق شهادت در راهش را نصیبم گرداند. انشاءالله. البته می دانم که رسیدن به درجه و مقام لقاءا... و زیارت خداوند مختص افراد صالح ومتقی است و عاصیان را در آن مقام و جایگاه راهی نیست. لکن در اینجا توبه ندامت خود را با کمال سرافندگی و خجالت به پیشگاه حضرت باری تعالی و رحمت نامتناهی او می برم. امید وارم که به حق محمد آل محمد خداوند بر حقیر ترحم نماید و از گناهان و تقصیر اتم در گذرد. تذکراتی چند خدمت تمامی عزیزان و سر وران ،بستگان، آشنایان و دوستان دارم... اعمالتان را هر چند که قلیل باشد برای خدا خالص گردانید و آنرا همیشه خالص نگه دارید... نکته دیگر این است که انسان باید راحتی را یا در دنیا دنبال کند یا در آخرت. (حلاوۀ الدنیا مرارۀالاخره و مرارۀالدنیا حلاوۀالاخره )
تحلیل محتوا:تاکید بر:1.طلب شهادت 2.حلالیت طلبی 3. دوری از عافیت طلبی و رفاه جویی و اسیر دنیا نبودن
◄وصیت نامه ی شهید مجید مهدوی
...
«به نام خداوند بخشنده ی مهربان، قسم به زمان هایی که انسان در راه رسیدن به الله خون می دهد
و حتی کوشش می کند به هر صورتی که شده از دیگران سبقت بگیرد و زودتر از همه به درجه ی
شهادت نائل گردد. و چقدر زیباست ایثار و از خودگذشتگی در راه خدا»...
بله باید درس بگیریم، درس قیام، درسی که از خود باید شروع کرد، قیام لله برخاستن برای خدا،
رفتن را آغاز کردن نیز برای خدا.
تا کی خواب و خور و غفلت و کوتاهی،... باید قیام کرد. قیام در راه خدا و باید وابستگی ها را از غیر
خدا قطع کرد و تزکیه نفس نمود.
خودمان را اصلاح کنیم، بیشتر به حرکات و اعمالمان توجه داشته باشیم.
سخنان رهبر را با گوش دل بپذیریم و مواظب باشیم که شیطان از هیچ دری وارد نشود و قصد گول
زدنمان را نداشته باشد. به عنوان مثال بگوییم که خوب، کمک مالی کردیم ولی جانم مال خودم باشد.
یا یکی از بچه هایم را در راه خدا دادم و بچه های دیگرم برای خودم باشد. خیر، همه چیز ما امانتی
است نزد همه ی ما و همچون ابراهیم آماده برای قربانی کردن آن در راه خدا باشیم.
تحلیل محتوا:تاکید بر:1.طلب شهادت 2. دوری از عافیت طلبی و رفاه جویی و اسیر دنیا نبودن 3. . همه چیز برای خداست و همه ی کارها باید برای خدا باشد 4. عشق به رهبری و انقلاب و نظام
◄وصیت نامه ی شهید غلامحسین باقرپور
به معبود بزرگ و بی همتا می پیوندم و محبت دیگران را یک سره از دل بیرون می ریزم و پروانه وار خود را به منبع نور الهی می رسانم.
اکنون سخنی با مردم کیا کلایه:
ای مردم کیاکلایه مرا حلال کنید و برای من آمرزش بطلبید. ای مردم هنگامی که کشور اسلامی ما مورد تجاوز بیگانگان قرارگیرد آیا وظیفه ما نیست که دفاع کنیم و به جبهه بیاییم. ما مسلمانان باید برای بیرون راندن وسرکوب او بسیج شویم ای کسانی که در حال جمع آوری ثروت و مال و همیشه آماده مکیدن خونهای مظلوم این محل هستید به حساب خود برسید قبل از آنکه به حساب شما برسند و شما را نابود کنند. دلتان را خوش نکید که چند کامیون و یا مقداری پول به جبهه داده اید که همه آنها اینک ساعت در جبهه ماندن است ای مردم حسین (ع) کوفه تنها ماند ولی ما مردم کوفه نیستم که امام تنها بماند اگر یکی از ما به شهادت برسد ده نفر راه ما را ادامه می دهند و به پا می خیزند. از همه کسانی که راه اسلام را به من یاد داده اند و نگذاشتند که من راه چپ و غیره بروم خیلی از آنها تشکر می کنم چون این راهی را که به من یاد داده اند راه امام حسین (ع) است و راه دیگر امامان بزرگ ما.
ای مردم شرم ندارید زمانی که بچه های شما بزرگ شوند و از شما بپرسند که در این زمان بوده اید ولی چرا به جبهه نرفته اید شما جواب آنها را چه خواهید داد می دانم یقینا آن کسانی که نرفته اند سرخود را به پایین می اندازند. پدر و مادر و دیگر دوستان و آشنایان حزب ا...خدا حافظ دیدار به قیامت. ضمناً از کلیه برادران تقاضامندم که مرا حلال کنند.
تحلیل محتوا:1.طلب شهادت 2.حلالیت طلبی 3. دوری از عافیت طلبی و رفاه جویی و اسیر دنیا نبودن 4. عشق به رهبری و انقلاب و نظام
◄وصیت نامه ی شهید صادق کامکار
این را به همه بگویید راهی که من رفتم؛ راه حسین (ع)است و راه حسین، راه رستگاری است. کسی مرا مجبور نکرده است. آزادانه این راه را پیمودم و تا آخرین نفس و قطره خون، در این سنگر می مانم و از خدا ی تبارک و تعالی می خواهم که شهادت را نصیبم گرداند.
... نگذارید که دشمنان، دژمستحکم شما را با موشک تفرقه منهدم کنند! جبهه را پر کنید و پشت صحنه، حضور فعال داشته باشید!
...خدایا گناهانم را ببخش و لباس با فضیلت شهادت را که در دنبالش به خیلی از جاها سفر کردم، نصیبم فرما!
تحلیل محتوا:1.طلب شهادت 2.حلالیت طلبی
◄وصیت نامه ی شهید بهمن سعادت خواه
پس برادران یا رو یاور اسلام باشید. مبادا در غفلت باشید و در غفلت بمیرید که علی (ع) در محراب به شهادت رسید .برادران مسجد ها را خالی نکنید.
همیشه برای ظالم وحشت آور شوید و برای مظلوم پناهگاه باشید.
تحلیل محتوا:تاکید بر:1.حضور در مساجد 2.دفاع از مظلوم
◄وصیت نامه ی شهید محمد فاضل
با طمانینه و انشاءا... یقین قلبی و حاصل شدن قطع ،در کوچیدنم جز اینکه از همه حلال بود می طلبم وصیت دیگری در نظرم نیست.
تحلیل محتوا:1.طلب شهادت 2.حلالیت طلبی
◄وصیت نامه ی شهید سید مجتبی علمدار
اولین وصیت من به شما راجع به نماز است. چیزی که فردای قیامت به آن رسیدگی می کنند نماز است پس سعی کنید در حد توانتان نمازهایتان را سر وقت بخوانید و قبل از شروع نماز از خداوند منان توفیق حضور قلب و خضوع در نماز طلب کنید. به همه شما وصیت می کنم همه شمائیکه این صفحه را می خوانید قرآن را بیشتر بخوانید بیشتر بشناسید بیشتر عشق بورزید بیشتر معرفت به قرآن داشته باشید بیشتر دردهایتان را با قرآن درمان کنید، سعی کنید قرآن انیس و مونستان باشد نه زینت دکورها و طاقچه های منزلتان، بهتر است قرآن را زینت قلبتان کنید.
به دوستان و برادران عزیزم وصیت می کنم کاری نکنند که صدای غربت فرزند فاطمه (س) (مقام معظم رهبری) را که همان ناله غریبانه فاطمه (س) خواهد بود به گوش برسد. همان طوری که زمان امام خمینی (ره) گوش به فرمان بودید و در صحنه های انقلاب حاضر و آماده ایثار از جان و مال و زندگی جهت هر چه بارورتر شدن درخت تنومد اسلام ناب که 1400 سال پیش به دست توانای خاتم پیغمبران محمدبن عبدالله (ص) کاشته شده و با خون فاطمه زهرا (س) بین درب و دیوار و عرق خون آلود پیشانی حیدر ، جگر پاره امام حسن (ع) در میان تشت ، بدن پاره پاره و رگ بریده حلقوم ابی عبدالله (ع) و خونهای جاری شده از ابدان شهدای کربلا و کربلای ایران آبیاری شد. نگذارید که آن واقعه تکرار شود...همان واقعه ای که امام خمینی (ره) بگویند: من جام زهر نوشیده ام و ناله غریبانه (اللهم عجل وفاتی) او فاطمه (س) را به گریه آورد...
برهمه واجب است مطیع محض فرمایشات مقام معظم رهبری که همان ولی فقیه می باشد، باشند چون دشمنان اسلام کمر همت بستند ولایت را از ما بگیرند و شما همت کنید، متحد و یکدل باشید تا کمر دشمنان بشکند و ولایت باقی بماند.
تحلیل محتوا:تاکید بر:1.انجام اعمال عبادی 2. . دوری از عافیت طلبی و رفاه جویی و اسیر دنیا نبودن 3. عشق به رهبری و انقلاب و نظام
کوتاه سخن آنکه:
آنچه در ابتدا بیانش ضروری به نظر میرسد تبیین نفس دفاع مقدس است.و عنوان این که حضور رزمندگان در جبهه به این دلیل بوده است که از نظام و آرمان ها و ناموس و وطن خویش دفاع کنند در برابر بیگانه ای که به قصد تجاوز به این ها به خاک میهنشان حمله کرده بود.و اگر نبود حمله ی عراق هرگز جوانان ما به خاک و خون کشیده نمیشدند چرا که جنگی در کار نبود که آنها را به میدان مبارزه بطلبد و آنها زندگی عادی خود را دنبال می کردند.با ذکر این نکته به بررسی نظریات مطرح شده می پردازیم.
نظریه ی بوتل:این نظریه علت شهادت طلبی را احساس گناه فرد مبارز و فشارهای جامعه ی ناپاک می دانست.با توجه به محتوای وصایای شهدا دیدیم که این بزرگ همتان نه برای فرار از جامعه ی ناپاک خود و نه برای احساس گناه عزم میدان کرده بودند.چگونه و با کدام منطق میتوان پذیرفت کسی که از عشق به رهبر و نظام و خانواده اش حرف میزند و تاکیدش روی تلاش برای حل مشکلات مردمش است از جامعه ی خود فرار میکند؟آن هم جامعه ی آن روزهای ایران که همه غرق در سرور پیروزی انقلابشان بودند.و تلاش میکردند برای نابودی آثار منفی رژیم قبلی.این همه تاکید بر حلالیت طلبی بیانگر علاقه به مردم است.مردمی که دوستشان دارند و نمی خواهند آنها ازشان ناراضی باشند.کسانی که با این عشق درباره ی انقلابشان حرف میزنند آیا از وضع جامعه شان ناراضی اند؟یا اینکه نظامی را که خود روی کار آورده اند و این همه روی حفظ آن تاکید دارند ناپاک میدانند؟
مسئله ی دیگر این است که همان طور که گفته شد علت حضور رزمندگان در جبهه دفاع از آرمان ها و وطن بوده در برابر تجاوزی وحشیانه و این خود 1.عشق به جامعه و کشورشان را میرساند و 2.اگر حمله ای در کار نبود رزمندگان کجا مجالی برای شهادت طلبی باید می یافتند؟شاید این نظریه جامعه ی پیش از انقلاب را شامل شود که علت وقوع انقلاب نارضایتی مردم از وضع جامعه بود اما به نطر میرسد علت مناسبی برای تبیین دفاع مقدس نباشد.
نظریه ی کاستلز:طبق این نظریه عامل شهادت طلبی پرخاشگری ناشی از سرخوردگی در عقب ماندگی مدرنیته است.پاسخ این نظریه نیز کاملا واضح است.حضور رزمندگان در جبهه به علت پرخاشگری ناشی از عقب ماندگی در مدرنیته نبود بلکه پرخاشگری در برابر ظالم و متجاوزی بود که در خرمشهر و سوسنگرد و هویزه و فکه و شلمچه و... اعمالی وحشیانه و به دور از شان یک انسان انجام میدادند.پرخاش نسبت به دشمنی که مرزهای رسمی و قانونی شان را درنوردیده وارد خاک میهن شان شده,به ناموس شان تعرض کرده,اعمال وحشیانه در قبال هم میهنانشان روا داشته و...
دیگر اینکه وقتی کاستلز از پرخاشگری حرف میزند در حقیقت به یک نوع عقده اشاره دارد در حالیکه پرخاشگری رزمندگان ما ناشی از عقده داشتن آنها نبود بلکه ناشی از غیرت مندی آنان,احساس مسئولیتشان ,عشق آنها به رهبر و آرمانها و انقلاب.رزمنده ای که خانواده اش را با تمام عشقی که به آنها دارد به خدا میسپارد و راهی جبهه های جنگ میشود تا از حیثیت کشورش دفاع کند و دست متجاوز را از آن کوتاه کند,عقب ماندگی از مدرنیته ی غربی کجای اندیشه اش جای دارد؟
با توجه به محتویات وصایای شهدا به نظر نمیرسد نظریه های مذکور بتوانند دفاع مقدس و فرهنگ شهادت درباره ی رزمندگان جنگ تحمیلی را به درستی تبیین کند.یک ضعف این نظریات همانطور که در بیان مسئله به آن اشاره شد در این است که با توجه به فرهنگ خود نظریه پردازان و با محاسبه گری های خشک و متعصبانه مطرح شده اند.با توجه به اینکه بنا صرفا بر تطابق این نظریات با فرهنگ شهادت در 8 سال دفاع مقدس بود از نقد خود این نظریات پرهیز میشود.
نویسنده: س.نادم پور
